GÜNDEME BAKIŞ - TMMOB Mimarlar Odası İzmir Şubesi, İzmir’in Foça İlçesi Fevzi Çakmak Mahallesi’nde, satışa sunulan 504138 ada 4655 parsel (259,000 m2) ile 504147 ada 4652 (249,000 m2) parselde yer alan alanda 'ekoturizm' yapılmasının tarım arazilerinde betonlaşmanın legal bir hale getirdiğini dile gitiren bir açıklama yaptı.
Tartışmalara neden olan alanda 'ekoturizm' yapılmasına karşı çıkan TMMOB Mimarlar Odası İzmir Şubesi, çalışmalar sonucunda oluşturulan görüş, tespit edilen aykırılıklar ve kamu adına cevaplanmasını istedikleri 12 sorunun yer aldığı bir açıklama yayımladı.
İşte TMMOB'dan yapılan açıklamanın tamamı:
Kentler belirli planlar ve projeksiyonlar dâhilinde gelişen ve değişen dinamik yapılardır. Tıpkı canlı organizmalar gibi, ortaya çıkan durumlara göre tepki geliştirirler. Bu tepkileri öngörmek ve gelişim-değişim süreçlerinin kentlerin fiziksel yapılarına ve işleyişlerine olumsuz etkileri olmadan yürütülmesini sağlamak amacı ile üst ölçekli planlar geliştirilmekte; bu üst ölçekli planların belirlediği kurallar bütününe uygun olarak da alt ölçekli planlar geliştirilmekte ve böylece kentin dinamik yapısının kontrollü olarak gelişmesi ve değişmesi sağlanmaktadır.
Son yıllarda bilim ve teknik göz ardı edilerek alınan üst ölçekli kararlar sonucunda ağır ekonomik koşullar yaşanmakta; bu koşullar içerisinde konutun yatırım aracı olarak kullanımının engellenmemesi hem halkın büyük bir kısmının anayasal bir hak olan barınma hakkına ulaşamamasına hem de kent nüfuslarının ve metropol merkezlerinin kontrolsüz olarak büyümesine sebep olmaktadır. MAALESEF SİYASİ ERKİN GELİŞTİRDİĞİ POLİTİKALAR KENTLERİ VE KIRSALI BASKI ALTINA ALAN İMAR RANTINA KARŞI ÖNLEM ALACAK ŞEKİLDE DEĞİL, AKSİNE BU RANTIN GELİŞMESİ ÜZERİNE KURGULANMIŞTIR.
İzmir’de de kentin bu olumsuzluklar sebebi ile kazandığı ‘hızlı kentleşme eğilimi’, kırsal alanları imar baskısı ve kontrolsüz yapılaşma tehlikesi ile karşı karşıya bırakmıştır. Kentin birçok yerinde tarım alanlarının yapılaştığı, tarım arazilerinin kontrolsüz bir şekilde bölündüğü ve tarım arazisi vasfından uzaklaştırıldığı görülmektedir. Tarım ve orman alanlarının bu durumdan etkilenmemesi adına yapılan planlama çalışmaları sonucunda 1/25000 Ölçekli İzmir Büyükşehir Bütünü Çevre Düzeni Planı’nda 11.04.2022 tarihinde plan notu ilavesi ve değişiklikleri yapılmış, özellikle kırsal bölgelerde gerçekleşen kontrolsüz yapılaşmalar plan notları ile ‘kontrol altına alınmaya’ çalışılmıştır. Ancak yapılan bazı plan notu değişiklikleri “Ekolojik Tarım Turizmi” adı altında tarım arazilerinde yapılaşmanın önünü açmış ve bunu legalleştirmiştir.
Uluslararası Doğa Koruma Birliği (International Union for Conservation of Nature and Natural Resources - IUCN), “ekoturizm”i “doğayı ve kültürel kaynakları anlayarak korumayı destekleyen, düşük ziyaretçi etkisi olan ve yerel halka sosyoekonomik fayda sağlayan, bozulmamış doğal alanlara çevresel açıdan sorumlu seyahat ve ziyaret” olarak tanımlamaktadır. “Tarım turizmi” ise birçok farklı anlama sahip olmasına karşın ortak payda olarak kırsal alanlarda tarım faaliyetinin varlığını sürdürebilmesi için turizm aracılığı ile desteklenmesidir. Belirtilen her iki kavramın beraber ele alınması ile oluşturulan “Ekolojik Tarım Turizmi” kavramı ise doğal kaynakları ve ekolojik tarımı odağına alarak kırsalda yürütülen tarımın faaliyetlerinin turizm ile desteklenmesini ve sürdürülebilir olmasını amaçlayan bir kavram olarak değerlendirilmelidir.
Söz konusu 1/25000 Ölçekli Çevre Düzeni Planı’nın 6.35.2 Maddesi’nde ekoturizm alanının yerel tohum kullanımı; bölgeye özgü yerel nitelikleri değiştirmeyecek, dönüştürmeyecek ve ekosistem döngülerinin bozulmasına neden olmayacak nitelikli üretim yöntemlerinin varlığı; üretim yöntemlerine dair kuşaktan kuşağa aktarılan bilginin varlığı hususlarından en az birine sahip olması gerektiği bildirilmiştir. Buna karşın ÖZEL HÜKÜMLER 7.3.9 başlığında İlgili Mevzuata (18.08.2010 Tarih 27676 Sayılı Resmi Gazetede Yayınlanan Organik Tarımın Esasları ve Uygulanmasına İlişkin Yönetmelik) uygun olarak EKOLOJİK (Organik) tarım faaliyeti gerçekleştirdiğini belgelemek koşuluyla, tarım alanı olarak belirlenen alanlarda bölgeye ekonomik ve ekolojik katkı sağlayacak, tarımsal üretim ve beraberinde üretim ve konaklama alanlarının yapılabileceği maksimum yapı inşaat alanı 400m2 olarak tanımlanmış ve TARIMSAL ÜRETİMDE SÜRDÜRÜLEBİLİRLİĞİN SAĞLANMASI AMACI İLE otopark, teras, havuz ve yapılara ulaşım için yapılacak yol gibi açık alan düzenlemeleri ve yapıların parselin %10’luk alanında yapılabileceği belirtilmiştir.
Yukarıda yer alan bilgilendirmeler sonrasında açıklamaya esas oluşturan uygulama, bir takım gayrimenkul firmaları tarafından internet sitelerinde ‘HAYALLERİNİZİN ÖTESİNDE BİR KÖY SİZİ BEKLİYOR’ başlığı ile satışa çıkartılmış olan Foça İlçesi, Fevzi Çakmak Mahallesi, 504138 ada 4655 parsel (259,000 m2) ile 504147 ada 4652 (249,000 m2) parselde yer alan yapı yerleşkesidir.
Parsel sahiplerinin talebi üzerine 4655 ve 4652 parsellerde ilgili belediyenin ve İl Tarım ve Orman Müdürlüğü’nün uygun görüşü ile ifraz işlemi gerçekleştirilmiş; ayrıca parsel sahipleri 24.09.2021 tarihinde arazi sınıfının belirlenmesi için Foça Belediyesi’ne, 07.12.2021 tarihinde ise alanda ekoturizm yapılması izni için İl Tarım ve Orman Müdürlüğüne başvuruda bulunmuştur. İl Tarım ve Orman Müdürlüğünden alınan görüş yazısında ekoturizme onay verilmesi için 07.12.2023 tarihine kadar alana yönelik plan yapılması ve projelerin İl Tarım ve Orman Müdürlüğünün görüşüne sunularak 07.12.2023 tarihine kadar onaylatılması şartı getirilmiştir.
Söz konusu parsellerde ifraz işlemi ile 35,000 m2 - 39,000 m2 aralığında değişiklik gösteren 14 ayrı parsel oluşturulmuş; her ayrı parsel için 7.12.15.2 Tarımsal Amaçlı Yapılar Marjinal Tarım Arazileri Plan Notu dayanak gösterilerek parsellerin 5000 m2’lik alanı için %20’den 1000 m2; geriye kalan yaklaşık 30,000 m2’lik tarım alanı için ise %10’dan 3000 m2 olacak şekilde her bir parsel için toplam 4,000 m2 boyutunda yapılaşma ‘hakkı’ olduğu ileri sürülmüştür. Sonrasında, 7.3.9 Ekolojik Tarım Turizmi Plan Notu dayanak gösterilerek her bir parsel için birer adet 400 m2 konaklama amaçlı otel yapısı ve 10’ar adet 310 m2’lik sera ve müştemilat yapılması için proje hazırlanmış; söz konusu alanda toplam 140 sera ve müştemilat 14 konaklama ve satış yapısı çözümlenmiş ve Foça Belediyesi tarafından ruhsata bağlanmıştır.
Sürece ilişkin TMMOB Mimarlar Odası İzmir Şubesinin çalışmaları sonucunda oluşturulan görüş, tespit edilen aykırılıklar ve kamu adına cevaplanmasını talep ettiğimiz sorular şu şekildedir:
1- Söz konusu parsellerde ekoturizm faaliyeti gerçekleştirebilmek amacı ile yapılan başvuruya ilişkin İl Tarım ve Orman Müdürlüğünün “07.12.2023 tarihine kadar alana yönelik plan yapılması ve projelerin İl Tarım ve Orman Müdürlüğü görüşüne sunularak 07.12.2023 tarihine kadar onaylatılması’’ şartı olmasına karşın proje onaylatılmamış, süreç Müdürlük dışarıda bırakılarak ilerletilmiş ve Foça Belediyesi tarafından ruhsat kesilmiştir. Bu durumda İl Tarım ve Orman Müdürlüğünün nasıl bir tasarrufu ve yaptırımı olacaktır?
2- İl Tarım ve Orman Müdürlüğü söz konusu parsellerin ifrazına izin vermiştir. Tarım arazisi parçalanmıştır. Bu işlem sırasında hangi kriterler değerlendirilmiş ve uygunluk verilmiştir? Kamu yararı ve Toprak Koruma Kanunu dikkate alınmış mıdır?
3- Söz konusu işlemlerde hak edildiği ileri sürülen yapılaşma hakkı 1/25000 Ölçekli İzmir Büyükşehir Bütünü Çevre Düzeni Planı, 7.12.15.2 Tarımsal Amaçlı Yapılar Marjinal Tarım Arazileri Plan Notu dayanak gösterilerek konaklama, satış ve benzeri işlevler ise 7.3.9 Ekolojik Tarım Turizmi Plan Notu dikkate alınarak belirlenmiştir. Bu durumda birbiriyle tam olarak uyuşmayan bir belirsizlik durumu söz konusudur. “Marjinal tarım arazisi” tanımı Tarım ve Köy İşleri Bakanlığının Tarım Arazilerinin Korunması ve Kullanılmasına Dair Yönetmelik’te ‘’topografik sınırlamaları nedeniyle üzerinde sadece geleneksel toprak işlemeli tarımın yapıldığı, yerel önemi olan ve kullanım kararlarının yerel ihtiyaçlara göre belirlendiği arazileri tarifler’’ şeklinde belirtilmiştir.
4- Tarım arazileri ve tarım faaliyetlerinin korunması hususunda yapılan çalışmalarda öncelik tarım faaliyetleridir, ayrıca 7.3.9 Ekolojik Tarım Turizmi Plan Notunda başvurunun ilgili başlıkta değerlendirilebilmesi için EKOLOJİK (Organik) Tarım faaliyeti gerçekleştirdiğini belgelenmesi zorunluluğu belirtilmiştir. Başvuruda bulunan ekibin 18.08.2010 tarih, 27676 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan Organik Tarımın Esasları ve Uygulanmasına İlişkin Yönetmelik’te belirtilen şartlara uygun resmi belgeler iletilmiş midir?
5- Foça Belediyesine yapılan proje başvurusunda, başvurusu yapılan projenin “Ekolojik Tarım ve Tarım Turizmi” başlıklarında değerlendirilmesi gerekmektedir. İlgili idare bu değerlendirmeyi hangi uzmanların desteği ile gerçekleştirmiş, hangi kriterleri dikkate almıştır? İl Tarım ve Orman Müdürlüğü tarafından onaylanmamış bir yapılaşmanın, Foça Belediyesi ve İzmir Büyükşehir Belediyesinin desteği ile tarım arazilerinin ruhsatlı ve “kanuni” olarak yeni bir kooperatifçilik metodu ile lüks yerleşimlere dönüşümü gerçekleştirilmektedir.
6- Foça Belediyesinin İl Tarım ve Orman Müdürlüğüne ilettiği görüş yazısında, talep edilen işleme dayanak olarak alternatif konut alanı bulunmadığı belirtilmiştir. Tüm Foça ilçesi sınırlarında 1/1000 ölçekli Uygulama İmar Planı dâhilinde konut alanı olmadığı hangi kriterlere dayandırılarak söylenmektedir?
7- 7.3.9 Ekolojik Tarım Turizmi Plan Notunda maksimum yapı inşaat alanı 400 m2 olarak belirtilmiş ve TARIMSAL ÜRETİMDE SÜRDÜRÜLEBİLİRLİĞİN SAĞLANMASI AMACI İLE otopark, teras, havuz ve yapılara ulaşım için yapılacak yol gibi açık alan düzenlemeleri ve yapıların parselin %10’luk alanında yapılabileceği belirtilmiştir. Buna karşın 154 farklı yapıyı barındıran proje alanında yollar ve altyapılar sebebi ile söz konusu tarım arazisi zarar görecektir.
8- 7.3.9 Ekolojik Tarım Turizmi Plan Notunda TARIM ALANI OLARAK BELİRLENEN ALANLARDA BÖLGEYE EKONOMİK VE EKOLOJİK KATKI SAĞLAYACAK TARIMSAL ÜRETİM ve beraberinde üretim ve konaklama alanlarının yapılabileceği belirtilmiştir. Ruhsat kesilen proje sebebi ile bölgeye nasıl bir ekonomik katkı ve nasıl bir EKOLOJİK katkı sağlanacaktır, başvuru dosyasında buna ilişkin çalışmalar var mıdır? Var ise bu çalışmalar belediyenin hangi uzmanları tarafından değerlendirilmiştir? Önerilen seraların yapım yöntemi, içerisinde yürütülecek tarım faaliyetleri için yeterli ve gerekli midir? Bu seralarda yürütülecek tarım faaliyetinin sürekliliği nasıl kontrol edilecektir?
9- 7.3.9 Ekolojik Tarım Turizmi Plan Notunda “bu alanlarda hiçbir surette arazinin doğal yapısını bozacak şekilde hafriyat yapılamaz” denmektedir. Oysa her parselde 10 ayrı sera yapmak isteği sebebi ile çok ciddi hafriyat yapılacaktır – yapılmaktadır. Bu durum, vaziyet planından da anlaşılmaktadır. O halde proje nasıl ruhsat almıştır? Ruhsatın ivedilikle iptal edilmesi gerekmektedir. İzmir Büyükşehir Belediyesi ruhsat yetkisinin Foça Belediyesinde olduğunu belirtmektedir ancak İzmir Büyükşehir Belediyesinin ilçe belediyelerinin yürüttüğü uygulamalarda denetleme yetkisinin ve sorumluluğunun olduğunun bir kez daha altını çizmekteyiz.
10- Her parselde hangi gerekçeler sunularak 10 ayrı sera ve bu seralara hizmet eden 10 ayrı müştemilat yapılması talep edilmiş ve Foça Belediyesi hangi değerlendirmeler doğrultusunda bu gerekçeleri makul bularak ruhsat vermiştir? Tarımın verimliliği ve sürdürülebilirliği esas iken nasıl olur da daha fazla yapılaşmaya sebep olacak bir talep onaylanabilir? Her birim, arazi yapısı sebebi ile farklı kotlara oturmaktadır; görsellerde de görüleceği üzere her birim için arazide kot düzenlemesi ve istinat duvarları yapılmış, yapı bahçeleri doğal zemin doldurularak veya kazılarak tahrip edilmiştir. Bu durumda nasıl ruhsat verilmiştir? Söz konusu istinat duvarlarına ilişkin projeler belediyeye teslim edilmiş ve inşaat alanına dâhil edilmiş midir?
11- Her seraya müştemilat yapılması talebi hangi gerekçelere dayandırılmıştır? Her müştemilatta banyo ve tuvalet birimleri yer almaktadır. Alan geneline hizmet edecek bir altyapı projesi iletilmiş midir? Bu altyapı %10 hesabına dâhil edilmiş midir? Foseptik çözümü var ise tarım arazisine etkisi değerlendirilmiş midir?
12- Projelerde ekoturizm işleyişine dair öneriler tespit edilememiştir. Ekoturizm işlevinin uygulanıp uygulanmadığı nasıl denetlenecektir? Daha az sayıda kaldırılabilir strüktürle yapılabilecek seraların kalıcı strüktürle yapılmasının sebebi hangi tarımsal faaliyet senaryosuna dayandırılmaktadır? Bu işleyiş ileride nasıl denetlenecektir?
Sonuç olarak, düzenlenen plan notlarına dayandırılarak yapılmak istenen projenin tarımsal faaliyeti odağına alan, sürdürülebilir tarım politikalarını önemseyen ve mevzuata uygun bir proje olup olmadığı konusunda fazlası ile soru işaretleri bulunmaktadır. Tarım alanlarını yoğun yapılaşmaya açan bu uygulamaya ve plan notlarına ilişkin sorumlu olan Foça Belediyesini, İzmir Büyükşehir Belediyesini ve İl Tarım ve Orman Müdürlüğünü konuya ilişkin değerlendirmelerini gözden geçirmeye; iklim krizi ve küresel ısınmanın etkilerinin her geçen gün daha fazla hissedildiği, tarımda verimliliğin düştüğü, gıdaya ulaşmanın giderek zorlaştığı günümüzde, bu gerçekleri göz önüne alarak kararlarını yeniden değerlendirmeye davet ediyoruz.
Kamuoyuna saygı ile duyurulur!
TMMOB Mimarlar Odası İzmir Şubesi
46. Dönem Yönetim Kurulu
